Μια πνευματική αναγκαιότητα του νέου Ελληνισμού και του δυτικού–χριστιανικού κόσμου
Εισαγωγή: Η κρίση του Χριστιανισμού και η επιστροφή του Φωτός
Ο δυτικός–χριστιανικός κόσμος βρίσκεται σήμερα σε βαθιά πνευματική κρίση. Όχι επειδή «απώλεσε την πίστη», αλλά επειδή απώλεσε το νόημα. Ο Χριστός, αντί να λειτουργεί ως ζωντανό ηθικό και πνευματικό πρόσωπο, έχει μετατραπεί είτε σε δογματικό είδωλο εξουσίας, είτε σε αδρανές πολιτισμικό κατάλοιπο. Ανάμεσα στον φανατισμό και την αδιαφορία, το Χριστικό πρόσωπο έχει χάσει τη ζωντανή του δύναμη.
Σε αυτό το ιστορικό σημείο, ο ελληνισμός δεν καλείται να απορρίψει τον Χριστό, αλλά να τον αναγνωρίσει εκ νέου, μέσα από τη δική του κοσμοθεωρητική ιδιοσυγκρασία. Έτσι αναδύεται η έννοια του Απολλώνιου Χριστού: όχι ως σύνθημα, αλλά ως πνευματική αναγκαιότητα.
Ο Απολλώνιος Χριστός δεν είναι ένας «εθνικός Χριστός». Είναι ο Χριστός του Φωτός, του Λόγου, του Μέτρου, της Ευθύνης και της Συνείδησης. Είναι ο Χριστός που μπορεί να γεφυρώσει την Ελλάδα με τη Δύση, τον ελληνικό Λόγο με τη χριστιανική Αγάπη, χωρίς να ακυρώνει κανένα από τα δύο.
Διαβάστε επiσης:
Η Επανένταξη του Χριστού στο Ελληνικό Μάτριξ ως ο Θείος Έρως
Ο Χριστός του Ελύτη δεν ήρθε να ιδρύσει θρησκεία· ήρθε να θυμίσει το Φως
Το Εν και ο Λόγος: Η Επανένταξη του Χριστού στο Ελληνικό Πνεύμα
1. Τι σημαίνει «Απολλώνιος Χριστός»
Ο όρος «Απολλώνιος» δεν αναφέρεται σε ειδωλολατρική υποκατάσταση, αλλά σε κοσμοθεωρητική ποιότητα. Ο Απόλλων, ως αρχέτυπο, εκφράζει:
-
το Φως που αποκαλύπτει,
-
τον Λόγο που τάσσει,
-
το Μέτρο που εξισορροπεί,
-
την Αρμονία που ενοποιεί.
Ο Απολλώνιος Χριστός είναι ο Χριστός:
-
όχι της ενοχής, αλλά της ευθύνης,
-
όχι του φόβου, αλλά της διαύγειας,
-
όχι της τυφλής υπακοής, αλλά της συνειδητής επιλογής.
Αυτός ο Χριστός δεν καταργεί το μυστήριο, αλλά το φωτίζει. Δεν ακυρώνει το πάθος, αλλά το μεταμορφώνει. Δεν ζητά την άρνηση της ζωής, αλλά τη δικαίωσή της.
2. Άγγελος Σικελιανός: Ο Χριστός ως Οικουμενικός Έρως
Ο Σικελιανός είναι ίσως ο πιο καθαρός εκφραστής του Απολλώνιου Χριστού στην ελληνική γραμματεία. Για τον Σικελιανό, ο Χριστός δεν είναι απλώς σωτήρας· είναι κοσμική δύναμη Έρωτα, που συνέχει τα πάντα.
Ο Χριστός του Σικελιανού:
-
συγγενεύει με τον Διόνυσο,
-
συνομιλεί με τον Απόλλωνα,
-
ενσωματώνει τον ελληνικό μυστικισμό.
Η περίφημη σύλληψη του Χριστού ως Οικουμενικού Έρωτα δεν είναι ποιητική υπερβολή. Είναι μεταφυσική θέση: ο Χριστός ως δύναμη ένωσης, όχι διαχωρισμού.
Ο Σικελιανός βλέπει τον Χριστό ως εκείνον που αποκαθιστά την ιερότητα της ύλης, που γεφυρώνει σώμα και πνεύμα. Ο Απολλώνιος χαρακτήρας του Χριστού εκφράζεται εδώ ως ηλιακή αγάπη, όχι ως σκοτεινή άρνηση.
3. Οδυσσέας Ελύτης: Το Φως ως Χριστική εμπειρία
Στον Ελύτη, ο Χριστός δεν εμφανίζεται δογματικά. Εμφανίζεται ως εμπειρία Φωτός. Το φως του Αιγαίου, η διαύγεια, η καθαρότητα, η αλήθεια της απλότητας είναι κατεξοχήν χριστικές ποιότητες.
Ο Ελύτης αντιλαμβάνεται τον Χριστό ως εκείνον που σώζει τον κόσμο από τη χυδαιότητα, όχι μέσω απαγορεύσεων, αλλά μέσω ομορφιάς και ευθύνης. Το «Άξιον Εστί» δεν είναι εκκλησιαστικό έργο· είναι λειτουργία του ελληνικού φωτός.
Ο Απολλώνιος Χριστός στον Ελύτη είναι ο Χριστός της καθαρής συνείδησης, εκείνος που δεν χρειάζεται σκοτάδι για να υπάρξει.
4. Κωστής Παλαμάς: Ο Χριστός ως ηθικό πρόσωπο
Ο Παλαμάς αντιμετωπίζει τον Χριστό ως ηθική κορύφωση της ανθρώπινης προσπάθειας. Δεν τον αποσπά από τον ελληνικό Λόγο, αλλά τον τοποθετεί μέσα στη μακρά αλυσίδα της ανθρώπινης ευθύνης.
Για τον Παλαμά, ο Χριστός δεν ακυρώνει τον άνθρωπο· τον καλεί να σταθεί στο ύψος του. Ο Απολλώνιος χαρακτήρας εδώ εκφράζεται ως μέτρο και αξιοπρέπεια. Η πίστη χωρίς ήθος είναι κενή. Η θρησκεία χωρίς συνείδηση είναι επικίνδυνη.
Ο Παλαμάς διασώζει τον Χριστό από την ιδιοκτησία των θεσμών και τον επιστρέφει στην ανθρώπινη πράξη.
5. Περικλής Γιαννόπουλος: Ο Χριστός του Φωτός και της Λεβεντιάς
Ο Γιαννόπουλος προχωρά πιο ριζικά. Διαχωρίζει απόλυτα τον Χριστό από τον βυζαντινό σκοταδισμό. Για εκείνον, ο ελληνισμός είναι φως και μορφή, και κάθε Χριστός που αρνείται το φως είναι ψευδής.
Ο Απολλώνιος Χριστός του Γιαννόπουλου:
-
δεν ζητά γονυκλισία,
-
δεν καλλιεργεί ενοχή,
-
δεν πολεμά το σώμα.
Είναι Χριστός λεβέντης, όρθιος, ελεύθερος, συγγενής του Απόλλωνα και όχι του φόβου. Η σωτηρία δεν είναι φυγή από τη ζωή, αλλά δικαίωση της ζωής.
6. Νίκος Καζαντζάκης: Ο Χριστός του Αγώνα
Στον Καζαντζάκη, ο Χριστός γίνεται τραγικός ήρωας. Δεν σώζει τον κόσμο με θαύματα, αλλά με αγώνα. Ο «Τελευταίος Πειρασμός» δεν αποδομεί τον Χριστό· τον ανθρωποποιεί στο έπακρο, για να τον καταστήσει αξιόπιστο.
Ο Απολλώνιος χαρακτήρας εδώ εκφράζεται ως πειθαρχία στον αγώνα, ως ανδρεία μπροστά στο χάος. Ο Χριστός του Καζαντζάκη δεν υπόσχεται εύκολη λύτρωση. Υπόσχεται ανάβαση.
7. Γιατί ο Απολλώνιος Χριστός είναι αναγκαιότητα σήμερα
Ο δυτικός κόσμος έχει εξαντλήσει:
-
τον ηθικισμό χωρίς πνεύμα,
-
τον μηδενισμό χωρίς νόημα.
Ο Απολλώνιος Χριστός προσφέρει τρίτο δρόμο:
-
Χριστό χωρίς φανατισμό,
-
Ελλάδα χωρίς εθνικισμό,
-
πνευματικότητα χωρίς σκοταδισμό.
Για τον νέο Ελληνισμό, ο Απολλώνιος Χριστός είναι τρόπος επανένταξης του Χριστού στο ελληνικό κοσμοείδωλο, χωρίς άρνηση της ιστορίας. Για τη Δύση, είναι δυνατότητα αναγέννησης του Χριστιανισμού ως ηθικής και πνευματικής πρότασης, όχι ως μηχανισμού εξουσίας.
Συμπέρασμα: Ο Χριστός του Φωτός
Ο Απολλώνιος Χριστός δεν είναι εφεύρεση. Είναι επιστροφή.
Επιστροφή:
-
στο Φως,
-
στον Λόγο,
-
στο Μέτρο,
-
στην Ευθύνη.
Είναι ο Χριστός που μπορεί να μιλήσει ξανά στον άνθρωπο του 21ου αιώνα — όχι γιατί απλοποιήθηκε, αλλά γιατί καθαρίστηκε από το σκοτάδι.
Αν ο Χριστός πρόκειται να έχει μέλλον, αυτό το μέλλον θα είναι φωτεινό.
Διαβάστε επiσης:
Η Επανένταξη του Χριστού στο Ελληνικό Μάτριξ ως ο Θείος Έρως
Ο Χριστός του Ελύτη δεν ήρθε να ιδρύσει θρησκεία· ήρθε να θυμίσει το Φως
Το Εν και ο Λόγος: Η Επανένταξη του Χριστού στο Ελληνικό Πνεύμα
