Εισαγωγή — Η Αρχέγονη Αρχή Πριν από Όλους τους Θεούς
Πολύ πριν ο ελληνικός κόσμος γνωρίσει τον Δία, τον Ποσειδώνα, την Αθηνά ή τον Απόλλωνα, πολύ πριν συγκροτηθεί ο Ολυμπος ως κέντρο της θεϊκής τάξης, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ήδη αναγνωρίσει μια δύναμη πιο βαθιά, πιο αρχαία, πιο πρωταρχική. Αυτή ήταν ο Πρωτόγονος Ερως. Οι Ορφικοί τον ονόμαζαν Φάνη, Ηρικεπαίο ή απλώς Πρωτόγονο Φως, και τον θεωρούσαν την πρώτη αρχή της ύπαρξης. Δεν ήταν ένας θεός ανάμεσα σε άλλους, αλλά η ίδια η ρίζα της ζωής, ο πρώτος παλμός του Σύμπαντος.
Αν ο Ολυμπος αντιπροσωπεύει τη θεϊκή τάξη και την κοσμική σταθερότητα, ο Πρωτόγονος Ερως εκφράζει κάτι πιο βαθύ: την κοσμική ορμή που γεννά την ύπαρξη, το θεϊκό φως που ανοίγει το Είναι και επιτρέπει σε όλα τα πράγματα να εμφανιστούν. Στον Ορφικό μύθο, ο κόσμος δεν αρχίζει με τη βούληση ενός μεγάλου πατέρα θεού, αλλά με την έκλαμψη του πρώτου Φωτός – του Ερωτα.
Ο Πρωτόγονος Ερως, λοιπόν, δεν είναι μια θεότητα της επιθυμίας, όπως συχνά παρερμηνεύεται στους νεότερους χρόνους. Είναι κάτι πολύ ανώτερο: η αρχέγονη δημιουργική δύναμη, το πρώτο φως που αυτογεννήθηκε μέσα στο κοσμικό αυγό, η σπίθα που διαλύει το χάος και γεννά τάξη, μορφή, ζωή. Για τους Ορφικούς ήταν το σημείο εκκίνησης όχι μόνο των θεών, αλλά της ίδιας της ύπαρξης.
Σε αυτό το άρθρο εξερευνούμε την ιδέα ότι ο Πρωτόγονος Ερως είναι ο πιο δυνατός και ανίκητος από όλους τους θεούς, όχι ως μυθολογική υπερβολή, αλλά ως βαθιά μεταφυσική αλήθεια που συναντάται στην ελληνική φιλοσοφία, στην ορφική θεολογία, στην κοσμολογία του Εμπεδοκλή, στον πλατωνικό λόγο και στον νεοπλατωνισμό. Θα δούμε πώς ο Ερως δεν είναι μόνο μια αρχή του κόσμου, αλλά και μια αρχή της ψυχής, μια εσωτερική φλόγα που ωθεί τον άνθρωπο προς το φως, την αλήθεια και την ένωση.
1. Ο Ορφικός Πρωτόγονος — Το Πρώτο Φως του Κόσμου
Στους Ορφικούς Ύμνους, και ιδιαίτερα στον 6ο ύμνο «Εις Πρωτόγονον», ο Ερως υμνείται ως η αρχική θεότητα από την οποία προήλθαν όλα. Οι στίχοι αυτοί δεν μιλούν απλώς για έναν «θεό του έρωτα», αλλά για το απόλυτο πρώτο ον που εμφανίστηκε μέσα στο σύμπαν:
-
«παντογενέτωρ» – γεννήτορας των πάντων
-
«κοσμογενές φως» – φως που γεννά τον κόσμο
-
«χρυσεώι πέπλωι κεκοσμημένος» – ντυμένος με χρυσό φως
-
«αίτιος πάντων» – αιτία όλων
Ο πιο σημαντικός ορφικός στίχος είναι ο εξής:
«πάντα γαρ εκ σέθεν εστίν.»
(«από εσένα προέρχονται όλα»)
Αυτό δεν αφήνει περιθώριο αμφιβολίας: όλα τα πράγματα, θεοί, άνθρωποι, πλάσματα και κοσμικές δυνάμεις, πηγάζουν από τον Ερωτα. Αν όλα προέρχονται από αυτόν, καμία δύναμη δεν μπορεί να τον υπερβεί. Ο Ερως δεν είναι προϊόν άλλου θεού· είναι η ίδια η θεϊκή πρωταρχή.
Ο Φάνης, η ορφική έκφανση του Πρωτόγονου Ερωτα, γεννιέται μέσα από το κοσμικό αυγό, μια μυστηριακή σύλληψη της κοσμικής μήτρας. Οταν γεννιέται, διαλύει τα σκοτάδια, ξεκινά την κίνηση και ανοίγει τον δρόμο για όλους τους μεταγενέστερους θεούς. Ο Δίας, ο Κρόνος, η Νύξ, ο Ουρανός και η Γη έρχονται μετά από αυτόν.
Θεολογικά, αυτό σημαίνει ότι ο Ερως δεν είναι δευτερογενής θεότητα, αλλά το κοσμικό αρχέτυπο της δημιουργίας.
2. Η Φιλοσοφία του Εμπεδοκλή — Ο Ερως ως Ανίκητη Κοσμική Δύναμη
Ο Εμπεδοκλής, ένας από τους σημαντικότερους προσωκρατικούς φιλοσόφους, προσφέρει μια από τις πιο δυνατές μαρτυρίες για την ανίκητη φύση του Ερωτα. Στο σύστημά του, ο κόσμος δημιουργείται από τη σύγκρουση και την αρμονία δύο δυνάμεων:
-
Φιλότης (Ερως) – η δύναμη της ένωσης
-
Νείκος – η δύναμη της διάσπασης
Σε ένα από τα θρυλικά αποσπάσματά του, αναφέρει:
«Φιλότης πάντας ανίκητος.»
(= «η Φιλότης, ο Ερως, είναι ανίκητος»)
Αυτό το απόσπασμα αποτελεί ίσως τη σαφέστερη αρχαία δήλωση της ανίκητης φύσης του Πρωτόγονου Ερωτα. Η Φιλότης δεν είναι απλώς μια αρμονική τάση εντός του κόσμου, αλλά η θεμελιώδης δύναμη που νικά πάντοτε τη διάλυση. Ακόμα και όταν το Νείκος επικρατεί προσωρινά και ο κόσμος φαίνεται να διαλύεται, είναι χάρη στον Ερωτα που η ύπαρξη αναγεννάται και νέες μορφές δημιουργούνται.
Ο Ερως είναι εκείνος που δίνει στην ύπαρξη μια βασική κατεύθυνση: την επιθυμία για ύπαρξη. Χωρίς την ορμή της Φιλότητας, δεν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχει δημιουργία, δεν υπάρχει ενότητα.
Η Ελληνική κοσμολογία βλέπει τον Ερωτα όχι ως συναίσθημα, αλλά ως την ορμή που έχει το Είναι να παραμένει και να ανθίζει.
3. Η Τραγική Φωνή του Σοφοκλή — «Ἔρως ἀνίκατε μάχαν»
Από όλες τις αρχαίες μαρτυρίες για τη δύναμη του Ερωτα, καμία δεν έχει τη δραματική ένταση της φράσης που ακούμε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή:
«Ἔρως ἀνίκατε μάχαν.»
(«Έρωτα, ανίκητε στη μάχη.»)
Εδώ ο Σοφοκλής δεν μιλά για έναν τρυφερό ή ρομαντικό θεό, αλλά για μια καθολική και ακατάλυτη δύναμη που επιβάλλεται ακόμη και πάνω στους θεούς. Ο Ερως, για τον τραγικό ποιητή, είναι η δύναμη που:
-
εισβάλλει στην ψυχή χωρίς προειδοποίηση,
-
μεταβάλλει τη μοίρα,
-
αναστατώνει θεούς και ανθρώπους,
-
καταλύει νόμους, εξουσίες και βουλές,
-
οδηγεί στη λύτρωση ή στην καταστροφή — αλλά πάντα μετά από μάχη που κανείς δεν μπορεί να κερδίσει.
Η φράση αυτή αποτελεί ποιητική επικύρωση της κοσμικής θέσης του Πρωτόγονου Ερωτα:
ο Ερως δεν νικιέται · δεν εξουδετερώνεται · δεν δαμάζεται.
Είναι η ανίκητη ορμή που κυβερνά την ύπαρξη από μέσα προς τα έξω.
Ο Σοφοκλής, χωρίς να αναφέρεται ευθέως στον Ορφικό Πρωτόγονο, εκφράζει την ίδια αλήθεια: ότι ο Ερως είναι μια δύναμη πριν και πέρα από τους θεούς, μια κοσμική αρχή που κανένας νους ή νόμος δεν μπορεί να συγκρατήσει.
Έτσι, το «Ἔρως ἀνίκατε μάχαν» γίνεται το λογοτεχνικό ανάλογο του ορφικού:
«πάντα γαρ εκ σέθεν εστίν.»
Και μαζί, μαρτυρούν το ίδιο:
ότι η ανίκητη Φιλότης, ο Πρωτόγονος Ερως, αποτελεί την πηγή, την κίνηση και το μυστικό της ζωής
4. Ο Έρως στον Αριστοφάνη — Η Αρχέγονη Ενότητα του Ανθρώπου
Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, ο Αριστοφάνης παρουσιάζει έναν από τους πιο ποιητικούς και βαθιά συμβολικούς μύθους για την προέλευση και τη φύση του Έρωτα. Ο άνθρωπος, λέει ο ποιητής, ήταν κάποτε ένα ον σφαιρικό, πλήρες, αρμονικό, με διπλή φύση. Η δύναμή του όμως προκάλεσε την υποψία του Δία, ο οποίος τον διαίρεσε στα δύο. Από τότε, κάθε μισό αναζητά το άλλο.
Ο Αριστοφάνης περιγράφει τον Έρωτα ως:
-
την πρωταρχική μνήμη της ενότητας,
-
τον πόθο επιστροφής στο αρχέγονο όλον,
-
την θεϊκή έλξη προς την πληρότητα,
-
τη νοσταλγία του Ενός.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Έρως δεν είναι απλώς δύναμη σαγήνης ή αναπαραγωγής, αλλά μια μεταφυσική αναζήτηση της χαμένης ολότητας. Ο άνθρωπος ερωτεύεται όχι επειδή επιθυμεί κάτι έξω από αυτόν, αλλά επειδή διψά να αποκαταστήσει την αρχική του φύση.
Η διδασκαλία του Αριστοφάνη συνδέει τον ανθρώπινο ψυχισμό με την ορφική παράδοση: η ψυχή αναζητά το άλλο της μισό, όπως ο κόσμος αναζητά την πηγή του — το Φως του Πρωτόγονου. Ο Έρως γίνεται λοιπόν δύναμη επανένωσης, που οδηγεί τον άνθρωπο πέρα από την ατομικότητα στην κοσμική ενότητα.
Αυτός ο μύθος εκφράζει την ιδέα ότι ο Έρως είναι η πιο βαθιά ορμή του ανθρώπου: να επιστρέψει στο Εν.
5. Ο Έρως στους Στωικούς — Η Φυσική Συνοχή του Κόσμου
Οι Στωικοί, ως φιλόσοφοι του Λόγου και της Κοσμικής Τάξης, βλέπουν τον Έρωτα διαφορετικά από τους ποιητές και τους μύστες, αλλά εξίσου θεμελιωδώς. Για αυτούς, ο Έρως είναι μια φυσική δύναμη συνοχής που διατρέχει το σύμπαν. Δεν είναι μόνο ψυχολογική ούτε μόνο θεϊκή· είναι ταυτόχρονα:
-
φυσικός νόμος,
-
λογική αρμονία,
-
οργανική έλξη,
-
κοσμική συμπάθεια.
Στο στωικό σύμπαν, όλα τα πράγματα συνδέονται μεταξύ τους μέσω μιας ενέργειας που ονομάζεται συμπάθεια τῶν ὅλων. Αυτή η συμπαντική συμπάθεια είναι η στωική εκδοχή του Ερωτα: μια δύναμη ένωσης και συνοχής που διαπερνά τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους και τους θεούς.
Ο Έρως, λοιπόν, για τους Στωικούς, δεν είναι ρομαντική παρόρμηση, αλλά ο θεϊκός Λόγος που συγκρατεί τον κόσμο ενωμένο. Είναι η έλξη με την οποία τα μέρη του σύμπαντος τείνουν να συνεργάζονται, να συνδέονται, να βρίσκουν αρμονία.
Αν ο Εμπεδοκλής βλέπει τον Έρωτα ως κοσμική δύναμη ενότητας και ο Σοφοκλής ως ανίκητη ψυχική ορμή, οι Στωικοί τον βλέπουν ως νόμο της φύσης. Και σε αυτό το πλαίσιο, ο Έρως παραμένει ακατανίκητος, αφού καμία δύναμη δεν μπορεί να αναιρέσει τον ίδιο τον φυσικό νόμο της ενότητας.
Έτσι, ο Έρως εισέρχεται στο στωικό σύμπαν ως η θεμελιώδης συνοχή του κόσμου, που επιβεβαιώνει ξανά την ορφική ιδέα: όλα συνδέονται επειδή όλα προέρχονται από το ίδιο φως.
6. Ο Έρως στη Χριστιανική Μυστική Θεολογία — Ο Θεός ως Έρως
Στην ύστερη ελληνική παράδοση, ιδιαίτερα στη χριστιανική μυστική θεολογία, ο Έρως αποκτά μια ακόμα πιο υψηλή, σχεδόν υπερβατική σημασία. Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας —ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Μάξιμος Ομολογητής, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης— μιλούν για τον Θεό όχι μόνο ως αγάπη, αλλά και ως Έρωτα, δηλαδή ως μια θεϊκή δύναμη που καλεί όλα τα όντα να ενωθούν μαζί Του.
Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης γράφει:
«ὁ Θεός ἐστὶν Ἔρως.»
(= «Ο Θεός είναι Έρως.»)
Αυτός ο Έρως δεν είναι παθητική αγάπη αλλά ενεργητική, δημιουργική, θεουργική ορμή που ρέει από τον Θεό προς την κτίση. Είναι η δύναμη με την οποία ο Θεός δημιουργεί, συντηρεί και ελκύει τα πάντα πίσω στην πηγή τους.
Η χριστιανική μυστική θεολογία βλέπει τον Έρωτα ως:
-
ένωση ψυχής και Θεού,
-
κάλεσμα προς πνευματική άνοδο,
-
θεϊκή ενέργεια που διαπερνά την ύπαρξη,
-
ζωντανή φωτιά που φωτίζει και καθαρίζει.
Σε αυτό το σημείο, η ελληνική μυστική παράδοση συναντά την ορφική:
ο Έρως είναι το φως που γεννά και το φως που λυτρώνει.
Ο Πρωτόγονος Ερως των Ορφικών και ο Θείος Έρως των χριστιανών μυστών, αν και ανήκουν σε διαφορετικές θεολογικές οντολογίες, εκφράζουν την ίδια αλήθεια: ότι η πραγματικότητα κινείται από μια ανίκητη δύναμη φιλότητας, που ωθεί τα πάντα προς το φως, την αλήθεια και την ενότητα.
7. Ο Έρως στους Νεοπυθαγορείους — Η Αρμονική Αρχή του Κόσμου
Οι Νεοπυθαγόρειοι, συνεχίζοντας το πνεύμα της σχολής του Πυθαγόρα και συνδυάζοντάς το με πλατωνικά και ορφικά στοιχεία, αναγνώρισαν στον Έρωτα μια κοσμική και αριθμοσοφική αρχή που συνέχει τα πάντα. Για αυτούς, ο κόσμος δεν είναι ένα τυχαίο σύνολο απομονωμένων όντων, αλλά μια μουσική δομή, ένα σύστημα όπου κάθε στοιχείο συνδέεται με όλα τα άλλα μέσω αναλογιών, λόγων και σχέσεων.
Στην πνευματική αυτή αντίληψη, ο Έρως λειτουργεί ως:
η δύναμη που ενοποιεί τα ετερόκλητα,
η ενότητα που προκύπτει από την αρμονική αντιστοιχία των μερών,
η εσωτερική ορμή της ψυχής προς το κάλλος,
η συνδετική αρχή του σύμπαντος που οδηγεί όλα τα όντα προς το κοινό κέντρο τους.
Οι Νεοπυθαγόρειοι θεωρούσαν ότι η ψυχή είναι μέρος μιας μεγαλύτερης κοσμικής συμφωνίας, και ότι η αναζήτηση του ωραίου και του αληθινού δεν είναι παρά η επανένταξη της ψυχής στην αρμονία του παντός. Ο Έρως είναι η δύναμη που σπρώχνει την ψυχή να θυμηθεί αυτή την αρχική αρμονία και να επιστρέψει σε αυτήν.
Ο Έρως ως Αριθμοσοφική Αρχή
Στο νεοπυθαγόρειο πλαίσιο, ο Έρως συνδέεται έντονα με την ιδέα της μονάδας και της δυάδας.
Η Μονάδα είναι το Ένα, η αδιαίρετη αρχή. Η Δυάδα είναι η διαφοροποίηση, η εκδήλωση, η κίνηση προς το πολλαπλό. Ο Έρως είναι η ένωση της Μονάδας και της Δυάδας: η δύναμη που συμφιλιώνει την πολλαπλότητα με την ενότητα, που φέρνει πίσω τα πολλά στο Ένα.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Έρως είναι ταυτόχρονα λογική και υπερ-λογική δύναμη:
λογική, γιατί βασίζεται σε αριθμητικές αναλογίες και μαθηματικές σχέσεις, και υπερ-λογική, γιατί οι αναλογίες αυτές εκδηλώνονται ως αισθητική και πνευματική εμπειρία.
Ο Έρως ως Αρμονική Κίνηση της Ψυχής
Για τους Νεοπυθαγορείους, η ψυχή είναι συγγενής με τα άστρα και τους αριθμούς. Ο Έρως, λοιπόν, είναι η δύναμη που:
ξυπνά την ψυχή από τον λήθαργο της ύλης,
την ανυψώνει προς το πνευματικό κάλλος,
την οδηγεί στην κάθαρση μέσω της μουσικής και της ενάργειας,
την κάνει να αναγνωρίσει τον εαυτό της ως μέρος μιας κοσμικής συνάρθρωσης.
Η μουσική για τους Νεοπυθαγορείους ήταν η πρακτική μορφή του Ερωτα:
μέσω των διαστημάτων, των αναλογιών και της τάσης προς την αρμονία, η ψυχή συμμετέχει στην κοσμική τάξη και αναγνωρίζει ξανά τον θεϊκό ρυθμό που διέπει τα πάντα.
Ο Έρως ως Κοσμική Μνήμη
Ένα ακόμη βασικό στοιχείο της νεοπυθαγορείας σκέψης είναι η ιδέα ότι ο Έρως είναι μια μορφή μνήμης: η ψυχή δεν επιθυμεί απλώς κάτι που δεν έχει, αλλά κάτι που θυμάται ότι κάποτε είχε. Η ορμή προς το ωραίο είναι η μνήμη της κατάστασης όπου η ψυχή ήταν ενωμένη με το Εν, πριν την πτώση στη πολλαπλότητα.
Έτσι, ο Έρως γίνεται όχι μόνο επιθυμία, αλλά ενθύμηση της αρχέγονης τελειότητας.
Και αυτή η μνήμη έχει κοσμική διάσταση: είναι η ανάμνηση του Πρωτόγονου Φωτός, του Φάνη που γέννησε τα πάντα.
Σύνδεση με το Κεντρικό Θέμα: Ο Ανίκητος Έρως
Στο σημείο αυτό, οι Νεοπυθαγόρειοι συναντούν πλήρως:
τον Εμπεδοκλή (Έρως ως ενότητα),
τον Σοφοκλή (ανίκητος στη μάχη),
τους Ορφικούς (Φάνης ως πρωταρχικό φως),
τον Πλάτωνα (Έρως ως επιθυμία προς το αγαθό).
Ο Έρως στους Νεοπυθαγορείους είναι η αρμονική αναγκαιότητα του σύμπαντος:
η δύναμη που ενώνει τα πολλά προς το Ένα, που συγκρατεί την ποικιλία σε μια ζωντανή συμφωνία.
Και αυτή η αρμονική αναγκαιότητα δεν μπορεί να καταργηθεί — γι’ αυτό και ο Έρως παραμένει ανίκητος.
8. Ο Πλατωνικός Ερως — Η Ανώτερη Ορμή της Ψυχής
Στο Συμπόσιο, η Διοτίμα διδάσκει ότι ο Ερως δεν είναι θεός ούτε θνητός, αλλά κάτι ανάμεσα: μια θεϊκή δύναμη που ενώνει τον κόσμο των θεών με τον κόσμο των ανθρώπων. Η περιγραφή της στο έργο είναι από τις πιο δυνατές φιλοσοφικές απεικονίσεις του Ερωτα ως μιας δύναμης που ωθεί την ψυχή προς το Αγαθό, το Κάλλος και την Αθανασία.
Στο πλατωνικό σύστημα, ο Ερως γίνεται:
-
η επιθυμία της ψυχής για αθανασία,
-
η ορμή για δημιουργία,
-
η δυναμική αναζήτηση του ωραίου,
-
η κίνηση προς το θείο.
Ενώ ο θεός Απόλλων αντιπροσωπεύει την τάξη, ο Δίας την κυριαρχία και ο Κρόνος τον χρόνο, ο Ερως αντιπροσωπεύει κάτι πιο εσωτερικό: την ζωντανή επιθυμία της ψυχής να υπερβεί τα όρια της και να ενωθεί με το φως.
Στο τέλος του Συμποσίου, ο Σωκράτης διατυπώνει την κορύφωση της διδασκαλίας: ο τελικός σκοπός του Ερωτα είναι να γεννάς το ωραίο μέσα στην ψυχή και μέσα στον κόσμο. Ο Ερως γίνεται έτσι όχι μια απλή δύναμη έλξης, αλλά μια θέωση μέσα από την ομορφιά.
9. Ο Νεοπλατωνικός Πρωτόγονος — Η Αρχή της Ενότητας
Οι νεοπλατωνικοί, ιδιαίτερα ο Πρόκλος και ο Δαμάσκιος, προσδίδουν στον Πρωτόγονο Ερωτα μια βαθιά μεταφυσική διάσταση. Στα συστήματά τους, ο Φάνης προηγείται όλων των θεϊκών υποστάσεων και λειτουργεί ως:
-
προϋπάρχουσα αρχή του φωτός,
-
ένωση Νου, Ψυχής και Κόσμου,
-
συνοχή όλων των θεϊκών τάξεων,
-
κινητήρια δύναμη της δημιουργίας.
Ο Πρόκλος τον περιγράφει ως:
«την άφατη αρχή του φωτός»,
δηλαδή ως τον πρώτο φορέα της θεϊκής λάμψης. Από αυτό το φως, κατά τον νεοπλατωνισμό, προκύπτουν όλες οι δομές του Όντος: οι Νόες, οι Ψυχές, οι Κοσμικές Τάξεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερως δεν είναι μια επιμέρους θεότητα, αλλά το πρώτο κύμα της εκπόρευσης από το Εν. Είναι η αρχή της πολλαπλότητας, η αρχή της δημιουργικής ενέργειας του θείου. Η εκπόρευση του κόσμου ξεκινά από την ενότητα του Ενός, περνά μέσα από την έκλαμψη του Φάνη και εκδηλώνεται σε όλα τα επίπεδα του Είναι.
10. Γιατί ο Πρωτόγονος Ερως Είναι ο Πιο Δυνατός Θεός
Από όλες τις παραδόσεις που εξετάσαμε –Ορφικές, Πλατωνικές, Προσωκρατικές, Νεοπλατωνικές– προκύπτει ξεκάθαρα ότι ο Πρωτόγονος Ερως δεν είναι απλώς ένας θεός του έρωτα, αλλά η ανίκητη κοσμική αρχή από την οποία προέρχεται ολόκληρη η πραγματικότητα.
1. Είναι ο πρώτος Θεός
Κανείς δεν τον δημιούργησε. Γεννήθηκε μόνος του μέσα στο κοσμικό αυγό.
Ο,τιδήποτε έρχεται μετά εξαρτάται από αυτόν.
2. Είναι η δύναμη που γεννά τους θεούς
Αν οι θεοί προκύπτουν από τον Ερωτα, τότε η δύναμη του Ερωτα υπερβαίνει τη δύναμη όλων των θεών.
3. Είναι ανίκητος από τη φύση του
Η Εμπεδοκλική φράση «Φιλότης πάντας ανίκητος» δείχνει ότι ο Ερως έχει μια οντολογική ισχύ:
δεν είναι απλώς ισχυρός· δεν μπορεί να νικηθεί.
4. Είναι η ορμή της ζωής
Ο Ερως είναι η θέληση της ύπαρξης να υπάρξει.
Καθώς η ύπαρξη δεν μπορεί να σταματήσει να θέλει, ο Ερως δεν μπορεί να ηττηθεί.
5. Είναι η δύναμη της ενότητας
Το σύμπαν, για να υπάρξει, χρειάζεται ενότητα, συνοχή, κίνηση.
Ο Ερως είναι αυτός που ενώνει και δίνει μορφή.
6. Είναι η ψυχολογική και πνευματική βάση του ανθρώπου
Στον άνθρωπο, ο Ερως είναι η δύναμη που ωθεί προς γνώση, αυτοβελτίωση, δημιουργία, αλήθεια, κάλλος.
Η εσωτερική φλόγα της ψυχής δεν μπορεί να νικηθεί.
11. Η Μυσταγωγική Διάσταση — Ο Ερως στην Ψυχή του Μύστη
Για τους μύστες των Ελευσίνιων και Ορφικών μυστηρίων, ο Ερως δεν ήταν απλώς μια κοσμική αρχή· ήταν μια εσωτερική εμπειρία. Η στιγμή της μύησης σχετίζεται με το άνοιγμα της ψυχής σε ένα φως που υπερβαίνει τον νου, μια αίσθηση ενότητας, αρμονίας και ελευθερίας. Αυτή η εμπειρία περιγράφεται συχνά ως «γέννηση μέσα στο φως», κάτι που παραπέμπει άμεσα στον Φάνη.
Ο Ερως είναι η θεϊκή σπίθα που ανάβει όταν η ψυχή νιώθει το κάλεσμα να αφυπνιστεί και να επιστρέψει στην πηγή της. Σε αυτή τη μυσταγωγική διάσταση, ο Ερως γίνεται το κέντρο της ψυχής, η δύναμη που ωθεί το άτομο από τη σύγχυση προς τη διαύγεια, από το ανθρώπινο στο θείο.
Οταν ο άνθρωπος βιώσει τον Ερωτα ως θέληση για φως, τότε συμμετέχει ξανά στη μεγάλη κοσμική κίνηση που ξεκίνησε με τον Πρωτόγονο Φάνη.
Επίλογος — Η Αλήθεια του Ανίκητου Πρωτόγονου Ερωτα
Ο Πρωτόγονος Ερως δεν είναι ένας θεός της επιθυμίας.
Είναι η θεϊκή αρχή που κάνει την ύπαρξη δυνατή.
Είναι το φως που εμφανίζεται μέσα στο σκοτάδι, η πρώτη εκδήλωση του Είναι.
Είναι η δημιουργική δύναμη που ενώνει τα πάντα, η ορμή που νικά το χάος και γεννά μορφή.
Είναι η ανίκητη Φιλότης, η κοσμική δύναμη που ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι μπορούν να αποφύγουν.
Ο Ερως είναι:
-
η αρχή του κόσμου,
-
η αρχή του νου,
-
η αρχή της ψυχής,
-
η αρχή της δημιουργίας.
Γι’ αυτό και οι αρχαίοι Έλληνες τον είδαν ως τον πιο δυνατό από τους θεούς.
Γι’ αυτό ονόμασαν τον Πρωτόγονο Ερωτα ΑΝΙΚΗΤΟ.
Και γι’ αυτό, σε κάθε εποχή, ο Ερως παραμένει η πιο βαθιά δύναμη μέσα στον άνθρωπο:
η δύναμη που τον ωθεί να δημιουργεί, να μαθαίνει, να εξελίσσεται, να αγαπά, να ενώνεται και να φωτίζεται.
Ο κόσμος μπορεί να αλλάζει, αλλά η πρώτη του αρχή δεν παύει ποτέ.
Και αυτή η αρχή είναι ο Ερως.
Ο Πρωτόγονος.
Ο Ανίκητος.
