Φως, Αστέρας, Αρχέτυπο – Από την Αφροδίτη στην Αστροθεολογία
Εισαγωγή – Ένα Όνομα που Έγινε Φόβος
Λίγες λέξεις στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού έχουν φορτιστεί με τόση σύγχυση, φόβο και παρερμηνεία όσο η λέξη Εωσφόρος. Στη σύγχρονη φαντασία, ο Εωσφόρος ταυτίζεται σχεδόν αυτόματα με τον Σατανά, το απόλυτο κακό, την ανταρσία απέναντι στο θείο. Όμως αυτή η εικόνα δεν προκύπτει ούτε από τη γλώσσα, ούτε από την αρχαία κοσμολογία, ούτε από την αρχική θεολογική χρήση του όρου.
Ο Εωσφόρος δεν γεννήθηκε ως δαίμονας.
Γεννήθηκε ως άστρο.
Για να κατανοήσουμε ποιος είναι ο Εωσφόρος, οφείλουμε να επιστρέψουμε σε τέσσερα θεμελιώδη επίπεδα:
-
τη γλώσσα
-
την αστρονομία
-
την κοσμολογία
-
και την αστροθεολογία
Διότι ο Εωσφόρος δεν είναι πρόσωπο με τη στενή έννοια. Είναι κοσμικό αρχέτυπο.
1. Η Ετυμολογία του Εωσφόρου – Ο Φέρων το Φως
Η λέξη Εωσφόρος είναι αμιγώς ελληνική. Προέρχεται από:
-
Ἕως = αυγή
-
φέρω = φέρνω
Εωσφόρος σημαίνει κυριολεκτικά:
«Αυτός που φέρνει το φως της αυγής».
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, ο Εωσφόρος δεν είναι ηθική έννοια. Είναι αστρονομικός όρος. Δηλώνει το λαμπρό ουράνιο σώμα που εμφανίζεται στον ουρανό λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου.
Το ίδιο άστρο, όταν εμφανίζεται μετά τη δύση του Ήλιου, ονομάζεται Έσπερος.
👉 Ένα άστρο – δύο όψεις.
Αυτό το διπλό φαινόμενο δεν είναι λεπτομέρεια. Είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε ολόκληρο το αρχέτυπο.
2. Ο Πλανήτης Αφροδίτη (Venus) – Το Αστρονομικό Υπόστρωμα
Ο Εωσφόρος και ο Έσπερος είναι στην πραγματικότητα ο πλανήτης Αφροδίτη. Η Αφροδίτη είναι το πιο λαμπρό ουράνιο σώμα στον ουρανό μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη. Γι’ αυτό και σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς προσέλκυσε ιδιαίτερη προσοχή.
Η Αφροδίτη:
-
εμφανίζεται
-
εξαφανίζεται
-
επανεμφανίζεται
-
αλλάζει θέση
-
αλλάζει ρόλο (πρωινό ή βραδινό άστρο)
Αυτός ο κυκλικός ρυθμός γέννησε μύθους, θεότητες και κοσμολογικά συστήματα.
Η Αφροδίτη δεν είναι στατική. Είναι μεταβατική. Και το μεταβατικό στοιχείο είναι πάντοτε ιερό στις αρχαίες κοσμοθεωρίες.
3. Εωσφόρος στην Ελληνική Κοσμολογία – Το Ενδιάμεσο Φως
Στην ελληνική σκέψη, το σύμπαν δεν χωρίζεται σε απόλυτο καλό και απόλυτο κακό. Χωρίζεται σε:
-
φανερό και αφανές
-
φως και σκότος
-
τάξη και αταξία
Ο Εωσφόρος βρίσκεται ανάμεσα.
Δεν είναι ο Ήλιος.
Δεν είναι η Νύχτα.
Είναι το πέρασμα.
Στην ελληνική κοσμολογία, το ενδιάμεσο δεν είναι απειλή. Είναι γέφυρα. Χωρίς το ενδιάμεσο δεν υπάρχει μετάβαση, εξέλιξη, γνώση.
Ο Εωσφόρος, ως πρωινό άστρο, είναι το φως που προαναγγέλλει. Δεν είναι η πηγή. Είναι ο αγγελιαφόρος.
4. Από τον Εωσφόρο στον Lucifer – Η Λατινική Συνέχεια
Όταν ο ελληνικός κόσμος μεταφράζεται στη λατινική γλώσσα, ο Εωσφόρος γίνεται Lucifer:
-
lux = φως
-
ferre = φέρνω
Το νόημα παραμένει ακριβώς το ίδιο:
ο φέρων το φως.
Στα πρώτα χριστιανικά κείμενα, ο όρος lucifer χρησιμοποιείται θετικά. Σε πατερικά κείμενα και ύμνους, το «πρωινό άστρο» αποδίδεται ακόμη και στον Χριστό, ως σύμβολο της Ανάστασης και του νέου φωτός.
Η δαιμονοποίηση δεν είναι αρχική.
5. Η Παρερμηνεία του Ησαΐα – Το Σημείο Καμπής
Η μεγάλη μεταστροφή συμβαίνει με την ερμηνεία του χωρίου Ησαΐας 14:12:
«Πῶς ἐξέπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος ὁ πρωΐ ἀνατέλλων…»
Το κείμενο:
-
είναι ποιητικό
-
είναι πολιτικό
-
αναφέρεται στον βασιλιά της Βαβυλώνας
Δεν μιλά για κοσμικό δαίμονα. Μιλά για την πτώση της αλαζονικής εξουσίας. Όμως αργότερα, το χωρίο αποσπάται από το ιστορικό του πλαίσιο και ερμηνεύεται οντολογικά.
Έτσι, ο Εωσφόρος μετατρέπεται σε «έκπτωτο άγγελο».
Όχι λόγω λέξης.
Λόγω ερμηνείας.
6. Εωσφόρος και Ύβρις – Η Ελληνική Ανάγνωση
Στην ελληνική σκέψη, η πτώση δεν προέρχεται από το φως, αλλά από την Ύβρη. Όποιος υπερβαίνει το Μέτρο ενεργοποιεί τη Νέμεσι.
Αυτό το αρχέτυπο υπάρχει:
-
στον Προμηθέα
-
στον Φαέθοντα
-
στον Ίκαρο
Κανείς τους δεν είναι κακός. Είναι τραγικές μορφές υπέρβασης.
Ο Εωσφόρος, ως αρχέτυπο, συμβολίζει το φως χωρίς μέτρο. Τη γνώση χωρίς σοφία. Τη δύναμη χωρίς Λόγο.
7. INANNA – ISHTAR – Η Μεσοποταμιακή Ρίζα
Πολύ πριν την ελληνική γραμματεία, ο πλανήτης Αφροδίτη λατρεύεται στη Μεσοποταμία ως Ινάννα (Σουμέριοι) και Ιστάρ (Ακκάδιοι – Βαβυλώνιοι).
Η Ινάννα/Ιστάρ είναι:
-
θεά του έρωτα
-
θεά του πολέμου
-
θεά της γονιμότητας
-
θεά της καταστροφής
Δηλαδή: διπλή θεότητα.
Ακριβώς όπως η Αφροδίτη:
-
πρωινό άστρο
-
βραδινό άστρο
8. Η Κάθοδος της Ινάννα στον Κάτω Κόσμο
Ένας από τους αρχαιότερους μύθους της ανθρωπότητας είναι η Κάθοδος της Ινάννα στον Κάτω Κόσμο.
Η Ινάννα:
-
κατεβαίνει
-
απογυμνώνεται
-
πεθαίνει
-
ανασταίνεται
-
επιστρέφει
Αυτός ο μύθος είναι αστροθεολογικός. Περιγράφει την εξαφάνιση της Αφροδίτης από τον ουρανό και την επανεμφάνισή της.
Ο Εωσφόρος, λοιπόν, δεν είναι πτώση ηθική. Είναι κοσμικός κύκλος.
9. Αστροθεολογία – Όταν οι Ουρανοί Γίνονται Μύθος
Η Αστροθεολογία δεν ισχυρίζεται ότι οι θεοί είναι «μόνο πλανήτες». Ισχυρίζεται ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί εξέφραζαν τις κοσμικές κινήσεις μέσω μύθων.
Ο Εωσφόρος είναι:
-
το άστρο που εμφανίζεται και εξαφανίζεται
-
το φως πριν τον Ήλιο
-
η γνώση πριν τη σοφία
10. Χριστός και Εωσφόρος – Το Παράδοξο του Πρωινού Άστρου
Στην Αποκάλυψη, ο Χριστός λέει:
«Ἐγώ εἰμι ὁ ἀστὴρ ὁ λαμπρὸς ὁ πρωϊνός.»
Το ίδιο σύμβολο.
Δύο ερμηνείες.
11. Μεσαίωνας – Ο Φόβος της Γνώσης
Κατά τον Μεσαίωνα, ο Εωσφόρος γίνεται σύμβολο:
-
ανυπακοής
-
γνώσης
-
αμφισβήτησης
Το φως γίνεται επικίνδυνο.
12. Νεότερη Σκέψη – Ο Εωσφόρος ως Τραγικό Αρχέτυπο
Στον Μίλτον, στον Γκαίτε, στη φιλοσοφία, ο Εωσφόρος επανεμφανίζεται όχι ως τέρας, αλλά ως τραγική μορφή συνείδησης.
Επίλογος – Ποιος Είναι Τελικά ο Εωσφόρος;
Ο Εωσφόρος δεν είναι δαίμονας.
Δεν είναι θεός.
Δεν είναι πρόσωπο.
Είναι:
-
το φως πριν τον ήλιο
-
η γνώση πριν τη σοφία
-
η δύναμη πριν το μέτρο
Είναι το αρχέτυπο που μας θυμίζει ότι το φως χωρίς Λόγο τυφλώνει.
Και εδώ η ελληνική σκέψη προσφέρει τη λύση:
όχι δαιμονοποίηση, αλλά διάκριση.
